Sâu đục thân sầu riêng, còn được biết đến với tên gọi ấu trùng của xén tóc hay bù xè, mang tên khoa học là Plocaederus ruficoruis. Đây là một loài thuộc họ xén tóc (Cerambycidae), bộ cánh cứng (Coleoptera).
Loài xén tóc này có một cuộc sống khá đặc biệt. Chúng sống và phát triển chủ yếu trong thân cây sầu riêng, đặc biệt là trong thân chính và nhánh lớn. Bằng việc đục hầm trong thân cây, chúng tạo ra nơi trú ẩn cho mình, đồng thời cũng làm suy yếu sức khỏe của cây. Hậu quả là nhánh cây thường chết đi, hoặc trong trường hợp nghiêm trọng, cả cây sầu riêng cũng có thể gặp phải tình trạng suy yếu.
Dễ hiểu vì sao loài sâu này lại gây ra những tổn thất không nhỏ cho nghề trồng sầu riêng. Những hậu quả tiêu cực mà loài sâu này gây ra không chỉ dừng lại ở việc làm chết nhánh cây, mà còn ảnh hưởng lớn đến năng suất và chất lượng của quả sầu riêng.
Bởi vậy, việc tìm hiểu và nắm bắt thông tin về Sâu đục thân sầu riêng là rất quan trọng, nhằm đưa ra những biện pháp phòng trừ kịp thời và hiệu quả, giúp bảo vệ cây sầu riêng trước những tổn thất có thể xảy ra.
Loài Sâu đục thân sầu riêng, có tên khoa học là Plocaederus ruficoruis, có một chu trình sinh sản đặc biệt. Con cái của loài này, sau khi hoàn thành quá trình phối giống, thường tìm đến các vết nứt nhỏ trên thân cây hoặc ngay cháng cây để đẻ trứng. Việc đẻ trứng ở những nơi như vậy giúp trứng được bảo vệ, tránh bị ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường bên ngoài và cũng là nơi an toàn cho quá trình phát triển của ấu trùng sau này.
Khi trứng nở ra, những con ấu trùng non nớt bắt đầu chui qua vỏ cây để vào trong. Chúng dùng cơ thể nhỏ bé của mình để đục ra những đường hầm nhỏ trong thân cây và cành cây, qua đó tạo ra môi trường sống và tìm kiếm thức ăn. Chúng tiếp tục ăn phá cây từ bên trong, gây ra những tổn thương nghiêm trọng cho cây, làm suy yếu sức khỏe cây và gây ra những hậu quả khá lớn cho nghề trồng sầu riêng.
Khi ấu trùng đủ lớn và đã hoàn thành giai đoạn phát triển, chúng sẽ chui ra và làm nhộng ngay ở dưới vỏ cây. Đây là giai đoạn quan trọng, bởi đây là lúc chúng chuẩn bị cho quá trình hoá chrysalis và trở thành con bướm trưởng thành.
Điều đáng lo ngại là trong một cây có thể có nhiều con ấu trùng gây hại cùng một lúc, điều này có thể gây ra những thiệt hại khá lớn cho cây. Sự hiện diện của nhiều ấu trùng cùng lúc không chỉ làm tăng mức độ tổn thương cho cây, mà còn làm giảm đi lượng chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của cây.
Ấu trùng xén tóc, có hình dáng giống như một ống, với chiều dài của cơ thể đạt khoảng 5-6cm, màu trắng sữa. Đầu của chúng nhỏ bé, không có chân và di chuyển với độ linh hoạt đáng kinh ngạc. Ấu trùng này sinh sống và gây hại ngay trong thân cây từ 7-8 tháng, và đáng nói hơn, một cây có thể chứa nhiều con gây hại.
Giai đoạn ấu trùng kéo dài, khả năng gây hại của loài này là rất lớn. Ngay cả những cây sầu riêng lâu năm với đường kính thân cây lớn vẫn có thể chết khi bị chúng tấn công. Điều này cho thấy mức độ phá hoại mà loài ấu trùng này có thể gây ra, và là một vấn đề nghiêm trọng đối với sức khỏe của cây trồng.
Quan trọng hơn, sự hiện diện của nhiều ấu trùng cùng lúc không chỉ làm tăng mức độ tổn thương cho cây, mà còn làm giảm đi lượng chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của cây. Điều này có thể dẫn đến sự suy yếu của cây trồng và giảm năng suất, đồng thời ảnh hưởng đến chất lượng quả sầu riêng.
Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, ấu trùng xén tóc có thể gây ra những tổn thất không nhỏ cho nghề trồng sầu riêng. Vì vậy, việc tìm hiểu và nắm bắt thông tin về loài sâu này là rất quan trọng, nhằm đưa ra những biện pháp phòng trừ kịp thời và hiệu quả, giúp bảo vệ cây sầu riêng trước những tổn thất có thể xảy ra.
Khi ấu trùng của Sâu đục thân sầu riêng, hay còn gọi là ấu trùng xén tóc, phát triển đến một mức độ nhất định và đủ lớn, chúng bắt đầu quá trình chuyển hóa đặc biệt của mình. Chúng sẽ chui ra khỏi bên trong thân cây mà chúng đã sống và phát triển, và bắt đầu biến hình thành nhộng ngay tại vị trí dưới vỏ cây.
Nhộng được bao bọc bởi một kén trắng to, tạo thành một nơi trú ẩn an toàn và yên tĩnh cho chúng trong giai đoạn quan trọng này của chu kỳ đời sống. Kén này không chỉ cung cấp môi trường bảo vệ cho nhộng, mà còn tạo ra một lớp vỏ cứng chắc để chống lại các mối đe dọa tiềm tàng từ môi trường ngoại vi. Đặc điểm nổi bật của kén này là nó được cấu tạo chủ yếu từ calcium, một nguyên tố hóa học cung cấp độ cứng cần thiết để bảo vệ nhộng.
Thời gian để hoàn thành quá trình biến thành nhộng có thể kéo dài từ 1 đến 3 tháng. Thời gian này không chỉ phụ thuộc vào điều kiện môi trường mà chúng sống, mà còn tùy thuộc vào cơ địa và loài cụ thể của chúng. Đây là một giai đoạn quan trọng, bởi đây là lúc chúng chuẩn bị cho quá trình hoá chrysalis – một quá trình biến hóa đặc biệt mà trong đó, chúng sẽ trở thành con bướm trưởng thành – đây cũng chính là cuối cùng của chu trình đời sống của chúng.
Khi mới bị tấn công bởi loài sâu đục thân sầu riêng, cây bắt đầu cho thấy dấu hiệu của sự suy yếu. Sự phát triển của cây bị ảnh hưởng đáng kể, biểu hiện qua việc cây héo rũ, lá rụng nhiều hơn bình thường, năng suất ra hoa và đậu trái giảm đi đáng kể. Điều này có thể được quan sát qua việc cây ra hoa ít hơn và số lượng trái đậu cũng giảm đi.
Điều quan trọng là hiểu rằng, loài sâu này ăn hết phần vỏ và thân gỗ của cây. Phần vỏ và thân gỗ chính là hệ thống vận chuyển chính của cây, đảm nhiệm việc vận chuyển nước và dinh dưỡng từ rễ lên các phần khác của cây. Khi phần vỏ và thân gỗ bị hủy hoại, khả năng vận chuyển nước và dinh dưỡng của cây bị gián đoạn, khiến cho toàn bộ cây không còn nguồn nước và dinh dưỡng để duy trì sự sống.
Hậu quả cuối cùng của sự tấn công này là cây sẽ chết, do không còn khả năng vận chuyển nước và dinh dưỡng cần thiết để duy trì sự sống. Sự mất mát này không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển của cây, mà còn dẫn đến sự giảm năng suất và chất lượng của quả sầu riêng.
Sâu bệnh xâm nhập vào cây thông qua các vị trí khác nhau, và đường đi của chúng trong thân cây tạo ra các điều kiện lý tưởng cho vi khuẩn Phytopthora để tấn công cây. Điều này dẫn đến sự phát triển của các bệnh nguy hiểm như xì mủ thối thân, một bệnh trạng mà thân cây bị xì mủ và thối rữa. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của cây mà còn làm giảm giá trị thương mại của nó, đặc biệt là với các loại cây quý hiếm.
Việc phòng trị các loài xén tóc thực sự là một nhiệm vụ khá khó khăn, bởi vì ấu trùng của chúng chui sâu vào bên trong, nơi khó tìm kiếm và tiếp cận. Tuy nhiên, dựa trên nghiên cứu và kinh nghiệm, chúng tôi đã tìm ra một số phương pháp có thể giúp bạn ngăn chặn và ngừa nạn xén tóc như sau:
Xem thêm: